In plaats van de geschatte besparing van 55-60%, bleek de hybride warmtepomp in de praktijk tot wel 80% gas te besparen. Peter Cool van de Vereniging voor Duurzame Warmte vertelt over het onderzoek naar de energieprestatie van 200 hybride warmtepompen tijdens 2 winters: “Het scheelt gas en geld.” Rik Rolink, projectleider van de proeftuin in Dalen (gemeente Coevorden), vertelt: “Het is een prima stap naar aardgasvrij.”
De gebouwde omgeving verduurzamen begint bij de vraag wat het beste warmtealternatief is voor een wijk. Peter: “Waar staan de huizen en wat kan nu al? En hoe gaan we stapsgewijs naar de eindoplossing? De hybride warmtepomp is een oplossing die een minder hoge investering vraagt dan andere warmtealternatieven en veel minder gas gebruikt dan een cv-ketel. Daarom onderzochten we de energieprestaties van verschillende hybride warmtepompen bij 200 huishoudens tijdens 2 stookseizoenen. De huishoudens leverden de gas- en elektriciteitsgegevens van de 2 jaren daarvoor aan en we plaatsten er een hybride warmtepomp met meetset.”
De resultaten en besparing van de hybride warmtepomp
Met de uitgebreide meetset werd door de hele woning onder andere het gas- en elektriciteitsverbruik en de watertemperaturen gemeten. Peter: “Wat mensen bespaarden aan gas, en daardoor op hun energierekening, was veel meer dan verwacht. We hadden de gasbesparing van de hybride warmtepomp berekend op 55-60% en is uitgekomen op een gemiddelde jaarlijkse besparing van 75% ten opzichte van een cv-ketel. De hybride warmtepomp gebruikt zo’n 2500 kWh extra per jaar bij een woning van 200m2. Maar zelfs met het extra elektriciteitsgebruik, gaven de huishoudens in de 2 onderzochte winters gemiddeld €1000 minder uit aan hun jaarlijkse energierekening.
De resultaten lieten veel variatie zien. Zo bespaarde 1 op de 5 woningen een stuk minder dan verwacht op basis van het gemiddelde. Een veelvoorkomende oorzaak hiervan was bijvoorbeeld een radiator of vloerverwarming die niet in orde is. Gelukkig kan dit vaak eenvoudig opgelost worden met waterzijdig inregelen of door een ventiel te plaatsen. Andere oorzaken van een mindere besparing waren te hoge afgiftetemperaturen, problemen met een thermostaat of bijvoorbeeld een installatiefout van de hybride warmtepomp.
Door deze slecht presterende woningen te verbeteren kan de gemiddelde besparing zelfs oplopen tot 80%. Door te kijken naar de gegevens van de meetset en deze te vergelijken met dezelfde soort woningen, weet je of de woning goed presteert.”
Goede ervaringen: elektriciteitsnet ontlast, bewoners blij
Voor het elektriciteitsnet biedt de hybride warmtepomp een uitkomst. Peter: “Er zijn bijna geen gevolgen voor het elektriciteitsnet, omdat het een relatief kleine warmtepomp is. Het elektriciteitsnet heeft het het moeilijkst als het buiten vriest, dan is er de meeste stroom nodig. Voor die dagen, en voor warm tapwater, gebruik je de gasketel. Omdat de hybride warmtepomp vanzelf overschakelt op de cv-ketel is er dus geen extra netbelasting. Met een all-electric warmtepomp is er als het vriest meer elektriciteit nodig.
De deelnemers waren zelf ook erg positief. In 4-5 jaar verdienen veel bewoners de warmtepomp terug. Ook de manier van verwarmen werd door de deelnemers als comfortabeler ervaren. Het was even wennen, omdat een hybride warmtepomp de woning de hele dag door gelijkmatig verwarmt op een laag vermogen. Bij een cv-ketel worden de radiatoren in korte tijd erg warm en gaan daarna weer uit.
Een groot bijkomend voordeel was de eenvoudige installatie van het systeem. De meeste bewoners hebben radiatoren en een gasketel. Daar wordt de hybride warmtepomp bij gezet. Dat maakt het zo laagdrempelig. Daarnaast zijn de kosten laag. Je zet telkens een stap in het verduurzamen van je woning. Zodra die investering is terugverdiend, kun je de volgende stap zetten.”
Wat kunnen gemeenten met de uitkomsten?
De gemeente Coevorden (waar Dalen onder valt) heeft wel grotere kernen, maar is niet heel dicht bevolkt. De kernen zijn vaak ouder, kennen veel verschillende typen woningen en op verschillende plaatsen zitten archeologische resten in de bodem. Rik: “Wie zien op dit moment all-electric daarom als eindoplossing, met hybride als tussenoplossing. Dit is minder ingrijpend in een bestaande situatie en inwoners kunnen investeren op het moment dat hun past. Natuurlijk blijven wij ook inzetten op isolatie en verdere energiebesparing.
Dit pad is voor bewoners het duidelijkst en het past goed in de bestaande situatie. De woning hoeft niet overhoop en een hybride warmtepomp is makkelijk te installeren. Doordat we het monitoren zien we dat het bewoners echt wat oplevert, krijg je inzicht in de momenten waarop veel mensen tegelijkertijd veel stroom gebruiken. Met dit inzicht kun je maatregelen nemen om het elektriciteitsnet te ontzien.
Met projecten zoals deze en onze aanpak in de proeftuin in Dalen werken we aan de route naar aardgasvrij. We laten zien dat je met een hybride warmtepomp op weg bent naar een all-electric situatie, maar dat je in de tussenperiode ook nog een vorm van leveringszekerheid hebt. Want met een hybride warmtepomp is er ook nog gas.
Zo neem je bewoners geleidelijk mee in de warmtetransitie. Sommige inwoners kiezen ervoor om eerst te isoleren en daarna over te stappen op een ander warmtesysteem. Anderen beginnen juist met een hybride warmtepomp en nemen op een later moment aanvullende isolatiemaatregelen om verder te besparen. De hybride warmtepomp geeft bewoners wat meer vrijheid voor het moment van overstappen. En in de tussentijd kan de netbeheerder aan de slag voor een all-electric eindsituatie.”